เรื่องที่ 4 ความผิดปกติของทางเดินอาหารบางส่วน

จุดประสงค์การเรียน

1. สืบค้นข้อมูล อภิปราย และระบุสาเหตุบางประการที่ทำให้เกิดความผิดปกติกับทางเดินอาหาร

บางส่วนของคน และสามารถนำความรู้ไปใช้ในการดูแลสุขภาพ

ความผิดปกติของทางเดินอาหารบางส่วน

1. นิ่วในถุงน้ำดี (Gallstone)

ในประเทศที่พัฒนาแล้ว พบว่าผู้ใหญ่ร้อยละ 10 – 20 มีนิ่วในถุงน้ำดี และพบในเพศหญิงมากกว่าเพศชาย

นิ่วในถุงน้ำดีประกอบด้วยคอเลสเทอรและเกลือน้ำดีซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากการที่ตับมีการหลั่งน้ำดีที่มีความเข้มข้นของคอเลสเทอรอลสูงกว่าปกติ ผู้ป่วยบางรายที่มีนิ่วในถุงน้ำดีอาจจะไม่มีอาการผิดปกติแต่บางรายอาจจะมีอาการเช่นปวดบริเวณช่องท้องด้านบน

หรือใต้ชายโครงด้านขวาหรืออาจปวดร้าวที่สะบักขวาร่วมกับอาการคลื่นไส้และอาเจียนซึ่งมักจะเกิดหลังจากรับประทานอาหารที่มีไขมันสูง และในบางครั้งผู้ป่วยจะมีไข้ หนาวสั่น ตัวเหลือง ตาเหลือง เป็นภาวะแทรกซ้อนได้

ภาพที่ 4.1 แสดงตำแหน่งถุงน้ำดี ซึ่งอยู่ใต้ตับเหนือลำไส้เล็ก

ที่มา : gogogojiteam.com

ภาพที่ 4.2 แสดงหินในถุงน้ำดี

ที่มา : almglobal.net

2. ดีซ่าน (Jaundice)

ดีซ่าน คืออาการตัวเหลืองและตาเหลือง ซึ่งเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น ท่อน้ำดีอุดตัน ภาวะตับอักเสบ หรือการที่มีเซลล์เม็ดเลือดแดงแตกในกระแสเลือด เป็นต้น ผู้ป่วยดีซ่านควรพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการรักษาที่เหมาะสมต่อไป

ภาพที่ 4.3 อาการตัวเหลืองและตาเหลืองในเด็กของผู้ป่วยดีซ่าน

ที่มา : health.allrefer.com

  ภาพที่ 4.4 อาการตัวเหลืองและตาเหลืองในผู้ใหญ่

ที่มา : www.nlm.nih.gov

3. อะโนรีเซีย เนอร์โวซา (Anorexia nervosa)

เป็นความผิดปกติของการรับประทานอาหาร ส่วนใหญ่มักเกิดกับผู้หญิงอายุน้อยที่อด อาหารเอง ตามคำศัพท์หมายความว่า “สูญเสียความรู้สึกอยากอาหาร” แต่มักมีผลกระทบต่อคนที่อ้วนจากอาหารและรู้สึกหิวอย่างต่อเนื่อง สาเหตุการเกิดอะโนรีเซีย เนอร์โวซา มีความซับซ้อนมาก แต่ยีนมีบทบาทแน่นอน อาการของโรคคล้ายกับผู้มีปัญหาเกี่ยวกับกระเพาะอาหาร คือ มีน้ำหนักลด นอกจากนั้นยังบาดเจ็บได้ง่ายจากการสูญเสียกระดูกและกระดูกเปราะ

ภาพที่ 4.5 แสดงการเกิดอะโนรีเซีย เนอร์โวซาในคน

ที่มา : totallyfabulous.typepad.com

ภาพที่ 4.6 แสดงการเกิด“สูญเสียความรู้สึกอยากอาหาร” ในคน

ที่มา : รูปซ้าย ebsco.smartimagebase.com

รูปขวา www.fotosearch.com

4. โรคกระเพาะอาหาร (Peptic ulcer)

เนื้อเยื่อบุผิวของกระเพาะอาหารหรือส่วนต้นของลำไส้เล็กเป็นรู กรดที่รั่วจากแผลของกระเพาะอาหารก่อให้เกิดความเจ็บปวดอย่างรุนแรง และอาจคุกคามต่อชีวิตถ้ารุกรานถึงหลอดเลือด ปัจจุบันมีการใช้ยาปฏิชีวนะรักษาแผลในกระเพาะอาหาร และมีผลข้างเคียงเกิดขึ้นเป็นประจำ เช่น เป็นตะคริว ท้องร่วง และในผู้หญิงจะมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อที่ช่องคลอด(Vaginal infection)เป็นสองเท่า

ภาพที่ 4.7 แสดงแผลในกระเพาะอาหารของคน

ที่มา : http://medicalimages.allrefer.com/large/ulcer-emergencies.jpg

การเกิดแผลในกระเพาะอาหารอาจเกิดจากการกินอาหารไม่เป็นเวลา เนื่องจากร่างกายมีระบบควบคุมการหลั่งกรดไฮโดรคลอริก และเพปซิโนเจนในกระเพาะอาหารเป็นเวลาตามปกติที่เคยรับประทานอาหาร ดังนั้นเมื่อในกระเพาะอาหารไม่มีอาหารก็ยังคงหลั่งเพปซิโนเจนและไฮโดรคลอริกดังเดิม ทำให้ผนังกระเพาะอาหารถูกทำลายจนเป็นแผล เพราะกรดไฮโดรคลอริกไปทำลายเซลล์มากกว่าอัตราการสร้างเซลล์ใหม่ขึ้นมาทดแทนได้ทัน

การดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ คาเฟอีน รวมถึงการรับประทานอาหารรสจัด ทำให้มีกรดไฮโดรคลอริกในกระเพาะอาหารมากกว่าปกติ

การพักผ่อนไม่เพียงพอมีอารมณ์เครียด วิตกกังวลและรับประทานอาหารไม่ได้จะเกิดผล เสียต่อสุขภาพโดยรวมมากยิ่งขึ้น เป็นปัจจัยหนึ่งทำให้เกิดการหลั่งกรดไฮโดรคลอริกออกมาในกระเพาะอาหารมากกว่าปกติ

5. โรคกรดไหลย้อน (Gerd)

ภาวะที่กรดไหลย้อนจากกระเพาะอาหารไปยังหลอดอาหารทำให้เกิดอาการเจ็บแน่นหน้าอก หรือแสบหน้าอกคล้ายอาหารไม่ย่อย บางครั้งอาจจะรู้สึกรสเปรี้ยวหรือรสขมของน้ำดี มีอาการกลืนลำบากหรือกลืนแล้วเจ็บ เจ็บคอ แสบลิ้นเรื้อรังโดยเฉพาะในตอนเช้า สาเหตุของโรคคือ ดื่มสุรา อ้วน ตั้งครรภ์ สูบบุหรี่ ทานของมันหรือของทอด การรักษาคือลดน้ำหนักสำหรับผู้ที่มีน้ำหนักเกินเพราะคนอ้วนจะมีความดันในช่องท้องสูง ทำให้กรดไหลย้อนได้มาก งดบุหรี่ งดอาหารก่อนนอน 3 ชั่วโมง งดอาหารมัน ทอด อาหารที่ปรุงด้วยหัวหอม กระเทียม ช็อคโกแลต เผ็ดจัด รับประทานอาหารพออิ่ม หลีกเลี่ยง ชา กาแฟ น้ำอัดลม เบียร์ สุรา

ภาพที่ 4.8 ภาพภาวะที่กรดไหลย้อนจากกระเพาะอาหารไปยังหลอดอาหาร

ที่มา : http://www.surachetclinic.com/images/1200900180/1203648770.jpg

ความรู้เพิ่มเติม

ภาพที่ 4.9 แสดงตัวอย่างยาบางชนิด

ที่มา : www.yourhealthyguide.com

- ยาก่อนอาหาร คือ ยาที่ละลายได้ดีในสภาวะเป็นกรด ในกระเพาะอาหารในสภาพที่ท้องว่างมีสภาพเป็นกรดเพราะมีกรดเกลือ(HCl) อยู่ จึงจำเป็นต้องกินยาประเภทนี้ก่อนรับประทานอาหารอย่างน้อย 30 นาที เพื่อให้ยาละลายและดูดซึมได้ดีทำให้ประสิทธิภาพของยาและการรักษาได้ดีด้วย

- ยาหลังอาหาร คือ ยาประเภทที่มีสภาพเป็นกรดหรือเร่งการหลั่งกรดของกระเพาะอาหาร ถ้ากินยาประเภทนี้ในสภาพก่อนอาหารหรือท้องว่าง ทำให้เกิดสภาวะกรดในกระเพาะอาหารสูงและกัดกระเพาะให้เป็นแผลได้ ยาหลังอาหารบางประเภทจะถูกทำลายประสิทธิภาพหรือฤทธิ์ของยาด้วยสภาวะกรด ดังนั้นจึงควรกินยาชนิดนี้หลังรับประทานอาหารประมาณ 15-30 นาที

............................................................................................